تاریخچه صنعت بسته بندی
امروزه برای محافظت کامل از ماهیت و اصالت کالاها و محصولات، از بسته بندی استفاده می‌شود. به بیانی، نمایش ظاهر زیبا و محافظت از مشخصات فنی کالاها از اهداف اصلی انواع بسته بندی هستند. ایده‌های بسته بندی خلاقانه هم به همین میزان مورد توجه تولید کنندگان قرار دارد.
این ایده‌ها نقش به سزایی در جلب نظر مشتریان دارند. به صورتی که می‌توان بیان کرد که بسته بندی خلاقانه شکلات می‌تواند فروش شکلات‌های آن برند را چندین برابر کند. اگر می‌خواهید بدانید که انواع بسته بندی از کجا و از کی شروع شده است، تا پایان این مقاله همراه ما باشید.
تاریخچه صنعت بسته بندی در جهان
بسته بندی اولیه 5000 سال قبل از میلاد مسیح، حتی با بسته بندی حبوبات الان، قابل قیاس نیست. برگ‌ها و صدف حلزون تنها وسایلی بودند که برای بسته بندی خوراکی‌ها استفاده می‌شدند. هدف نهایی و اصلی بسته بندی با برگ یا صدف حلزون، محافظت از مواد غذایی بود.
پوست حیوانات مثل پوست گوسفند برای محافظت ار مواد غذایی در حین حمل و نقل کاربرد داشت. گفتنی است که این سه وسیله برای بسته بندی خوراکی، در دسترس همگان قرار نداشت و عده کمی از انسان‌ها آن‌ها را داشتند.
4000 سال قبل از میلاد مسیح نیز از جعبه‌های چوبی و ظروف گلی برای محافظت از خوراکی‌ها استفاده می‌شد. همچنین، این دو وسیله برای داد و ستد محصولات خوراکی کاربرد داشتند.
روند پیشرفت انواع وسایل بسته بندی از 4000 سال قبل از میلاد مسیح آغاز شد.
در 1500 سال بعد یعنی 2500 سال قبل از میلاد مسیح، شیشه بوجود آمد. رومی‌ها موفق به ساخت شیشه برای اولین بار بودند. پس از وارد شدن شیشه به دنیای آن روزها، انسان‌ها به فکر جابه‌جایی و حمل مایعات افتادند. تولید ظروف شیشه‌ای توخالی، حاصل تفکرات آن‌ها در 100 سال قبل از میلاد مسیح بود.
تاریخ اکتشاف پاپیروس در مصر به 3000 سال پیش از میلاد مسیح باز می‌گردد. اما اولین کارخانه کاغذ سازی در قرن ششم توسط چینی‌ها تاسیس شد.
چینی‌ها فرآیند تولید کاغذ را خیلی وقت قبل از اعراب فراگرفته بودند. اعراب نیز کارخانه‌ای را در بغداد تاسیس کردند. در این کارخانه تازه تاسیس ابتکار جدیدی به کار گرفته شده بود. آن‌ها به جای بامبو از پارچه استفاده می‌کردند.
در سال 1100 برای بسته بندی خوراکی‌ها و نوشیدنی‌ها از فلزات استفاده می‌کردند. مردم آن زمان به تازگی فلزهایی مثل طلا را کشف کرده بودند.
همچنین آن‌ها به این نکته پی برده بودند که استحکام بالای فلزها باعث می‌شود تا مایعات نگهداری شده در فلز را تا فاصله‌های دورتری جابه‌جا کرد.
تقریبا در یک قرن بعد، قوطی‌های حلبی ساخته شدند و تحول بسیار بزرگی در ظروف بسته بندی مایعات شکل گرفت. اما افراد برای بسته بندی مایعات در قوطی‌های حلبی همچنان مشکل داشتند. احتمال فاسد شدن و بو گرفتن مایع در آن‌ها خیلی زیاد بود.
پیشنهاد حفاظت از غذاهای ارتش فرانسوی با بهترین راهکار توانست راه جدیدی را پیش روی مردم فرانسه بگذارد. ریختن خوراکی در کوزه‌های شیشه‌ای که درب آن‌ها با چوب پنبه و موم بسته می‌شد، همان راه جدید بسته بندی مواد غذایی بود.
در سال 1817 اولین جعبه مقوایی توسط انگلستان تولید شد. تولید جعبه کارتنی به آن‌ها کمک کرد تا برای جابه‌جایی چندین محصول، از جعبه‌های مقوایی استفاده کنند. سال 1838 هم طی تحقیقاتی، پلاستیک‌ها به وجود آمدند.
دانشمندان آن زمان به این نکته پی برده بودند که در اثر تغییر پلیمرهای موجود در طبیعت می‌توان مواد جدیدی را به وجود آورد. اما در سال‌های بعد (سال 1870) پلاستیک‌ها با نام سلولوئید به بازار عرضه شدند.
بعد از سیر تحول در صنعت بسته بندی، اکنون نوبت به طراحی و چاپ بر روی جعبه‌های کارتنی می‌رسد. ریچارد مارک هو توانست پرینترهای چرخشی را تولید کند. شکل گیری ایده‌های طراحی بر روی جعبه‌ها از همین‌جا نشئت گرفت.
کارتن تاشو هم که امروزه در بسته بندی‌های لوازم خانگی به وفور دیده می‌شود، اولین بار توسط فردی به نام رابرت گارف بوجود آمد.
فکر اولیه او برای تولید کارتن‌های تاشو از ماشین‌های صنعتی بود که بجای تا کردن کیسه‌های پلاستیکی، آن‌ها را برید و تکه تکه کرد.
درست است که کارتن خیلی وقت قبل تر اختراع شده بود. اما انسان‌ها همچنان برای بستن درب و قسمت زیرین آن مشکل داشتند.
تا این‌جا بیشتر چالش‌های حساس بسته بندی حل شده بود. برای همین، شرکت kellogg تصمیم گرفت تا محصولات خود را در کارتن‌ها بسته بندی کند. محصولات او غلات بودند. اما باز هم اشکالاتی در بسته بندی غلات وجود داشت.
پس از کارتن‌های تاخوره، کاغذهای سلفون به میدان رقابت آمدند. تاریخ بوجود آمدن کاغذهای سلفون به سال 1908 باز می‌گردد. این وسیله نوظهور از منظور رعایت بهداشت و سلامت کالا کاربرد داشت. امروزه هم به طور متداول برای بسته بندی بهداشتی انواع خوراکی‌ها و دورماندن از میکروب‌ها از کاغذهای سلفون استفاده می‌شود.
همان طور که گفتیم، همه چالش‌های بسته بندی مواد غذایی تا این‌جا به طور کامل برطرف نشده است. برای مثال، فرآورده‌های لبنیاتی مثل شیر و خامه، هنوز بسته بندی مناسب خود را نداشتند.
در سال 1934، کارتن مخصوص شیر و سایر مایعات تولید شد. پس مردم دریافتند که غیر از شیشه‌های پلاستیکی توخالی، کارتن مخصوص شیر هم برای بسته بندی کاملا بهداشتی و مناسب مایعات کاربرد دارد.
برای غذاهای یخ زده و منجمد هم باید راه حلی برای حمل و نقل مناسب آن‌ها پیدا می‌شد. چون جوامع به سرعت در حال رشد بودند و غیر از غذاهای کنسروی، غذاهای منجمد نیز مورد استفاده قرار می‌گرفتند. سال 1945، نمونه‌ای از بسته بندی مواد منجمد به وجود آمد و در سال‌های نه چندان دور، پلی پروپیلن بوجود آمد.
نسل جدید قوطی‌های آلومینیومی سبب شد تا بسیاری از تولید کنندگان نوشابه‌ها و نوشیدنی‌های شیرین از آن‌ها استفاده کنند.
چندی نگذشت که برچسب زدن بر روی جعبه بسته بندی در آمریکا رواج پیدا کرد. در واقع، نقطه عطف بسته بندی برای فروش بیشتر، در همین برهه زمانی شکل گرفت.
سال 1966 را می‌توان نقطه‌ای برای بیان هویت محصول در هنگام بسته بندی معرفی کرد. این موضوع، تا سال‌های پیش اصلا اهمیت چندانی نه برای مصرف کننده و نه برای تولید کننده داشت.
از همان زمان تا اکنون، برچسب زدن بر روی کارتن محصول، جزو قوانین بسته بندی شد. اکنون دیگر غیر از معرفی برند، تاریخ تولید و تاریخ انقضا هم باید بر روی بسته بندی درج شود.
برای مثال، شما هم اکنون نمی‌توانید بسته بندی خشکبار را پیدا کنید که تاریخ تولید و انقضا نداشته باشد. امروزه حتی در بسته بندی لوازم آرایش هم برچسب زدن انجام می‌شود.
تاریخچه بسته بندی در ایران
سابقه صنعت بسته بندی در ایران همانند سابقه بسته بندی در اروپا نیست. زیرا در اروپا نزدیک به دو قرن است که صنعت بسته بندی راه یافته است.
این درحالی است که در کشور ما این تاریخچه به نیم قرن می‌رسد. صنعت بسته بندی در ایران با تولید قوطی‌های فلزی در سال 1309 در کارخانه شخصی به نام درخشان آغاز شد.
از آن به بعد، زمینه شکل گیری سایر کارخانه‌ها هم در ایران ایجاد شد. کارخانه کاغذ سازی کهریزک در سال 1328 افتتاح گردید. تولید مقوا و کاغذ در ایران نیز از همان سال‌های شروع به کار این کارخانه در کهریزک آغاز شد.
اولین ابتکار این کارخانه، تولید مقوا و کاغذ با استفاده از کاغذهای باطله بود. از آن پس، اولین کارخانه تولید مقوا در ایران رشد شگرفی داشت.
در سال 1330، اولین قوطی‌های فلزی را تولید کردند. این قوطی‌ها برای بسته بندی و نگهداری روغن‌های نباتی جامد در انواع شرایط محیطی استفاده می‌شدند.
امروزه هم از قوطی‌های فلزی برای بسته بندی روغن جامد استفاده می‌شود. اما جنس قوطی‌ها بهتر شده است و مواد بهتری برای تولید قوطی‌های فلزی به کار گرفته می‌شوند.
در سال 1344، سیستم مجهز لاک زنی اتومات در کارخانه کهریزک به بهره برداری رسید تا سرعت کار بیشتر از گذشته شود.
لقب اولین کارخانه مدرن ایران به کارخانه هفت تپه خوزستان می‌رسد. کاغذهای تحریر با تفاله‌های نیشکر تولید می‌شدند. هم اکنون نیز کشور ما قادر است تا لایه بیرونی کارتن را تولید کند. علاوه براین، در حال حاضر لایه‌های پلیمری برای محصولات پاستوریزه هم تولید می‌شوند.
